مفهوم رنگ
وقتی از رنگ سخن به میان می آید همه ما تصوراتی ار آن خواهیم داشت
و بلافاصله رنگ یا رنگ هایی در نطرمان جلوه گر می شود.
مثل رنگ قرمز، زرد، آبی، سبز و …
در ابتدا رنگ های اصلی پیش از هر رنگ دیگری در نظر مجسم می شوند و توجه ما را به خود جلب می کنند.
با شنیدن کلمه رنگ…
عناصری رنگین از طبیعت و جهان پیرامون را به خاطر می آوریم،
مثل : انواع گل های رنگین یا وسایل و اشیایی که با آنها سر و کار داریم و رنگین هستند.
سرانجام احساس می کنیم که رنگ یعنی خیلی از چیزها و کاربرد و نقشی که رنگ می تواند در دیدن، تشخیص دادن و درک معانی داشته باشد
در نظرمان جلوه گر می شود.
استفاده ی هنرمندان از ویژگی های رنگ
در یک تقسیم بندی کلی می توان پی برد که
هنرمندان مفاهیم و ویژگی های رنگ را معمولاً به سه طریق زیر در آثار خود به کار گرفته اند.
الف) رنگ به عنوان عنصری تجسمی برای توصیف موضوع اثر و خصوصیات آن
مثل ترسیم یک منظره پاییزی یا زمستانی که برای هر کدام از اجزای آن منظره (درخت ها، ساختمان ها، زمین، آسمان و …) از طیف رنگ های خاصی استفاده می شود
و به ترتیب پاییزی یا زمستانی بودن فضای آن منظره و همه ی ویژگی هایش با رنگ هایی که در آن استفاده شده توصیف می گردد.
این خصوصیت توصیف گرانه رنگ می تواند
در ترسیم یک طبیعت بی جان و عناصر آن، یک چهره و پیکره و یا هر موضوع دیگری به کار گرفته شود.
مثل آثار نقاشان طبیعت گرا، یا همان گونه که رنگ های یک عکس رنگی موضوع خود را توصیف می کنند.
ب) رنگ به عنوان عنصری نمادین و استعاری که معانی عمیق و درونی اثر و اجرای آن را به نمایش می گذارد.
برای مثال در بسیاری آثاری که هنرمندان براساس محتوای موضوعات اعتقادی، مذهبی، رمزی و افسانه ای ساخته اند،
کاربرد رنگ عموماً جنبه ای نمادین و استعاری دارد.
تابلوی نیکلا پوسن داوری حضرت سلیمان در مورد ادعای دو زن است.
هر کدام ادعا می کنند مادر پسر بچه ای است که زنده مانده است
در حالی که فقط یکی از آنها مادر واقعی پسر بچه است و فرزند دیگری مرده است.
هنرمند با رنگ قرمز ردای حضرت سلیمان (ع) او را مظهر اقتدار، صلابت و نفوذ رأی و صراحت در داوری نشان داده است.
همچنان که با رنگ لباس های زنان نیز شخصیت درستکار، مادر واقعی در سمت چپ تابلو و مادر دروغین را در سمت راست نشان داده است.
ج) استفاده از رنگ برای به نمایش گذاشتن ارزش های درونی و زیبایی ها و تأثیرات خود رنگ، بدون در نظر داشتن ارزش های استعاری و توصیفی آن.
ارزش های بصری رنگ ها در هنر معاصر بیش از هر دوره دیگری مورد توجه هنرمندان قرار گرفت است.
به طوری که در برخی از شیوه های هنر جدید، آثار صرفاً براساس ارزش های بیانی خود رنگ ها و نمایش قدرت تأثیرگذاری و زیبایی های بصری آنها ساخته شده است.
همچنین از این خصوصیت رنگ به عنوان جنبه تزئینی در بسیاری از محصولات صنعتی، کاربردی و هنرهای سنتی
مثل :
- فرش
- گلیم
- پارچه
- طراحی و دوخت لباس
- معماری و شهرسازی بهره می برند.
رنگ چیست؟
پس از بحث پیرامون مفهوم رنگ لازم است
درباره خود رنگ و چیستی و چگونگی آن نیز مطالبی گفته شود.
به طور کلی رنگ را می توان به دو معنای عمده بررسی کرد
که یکی مواد رنگی و کاربرد آنهاست و دیگری ادراک و مفهوم پدیده رنگ است.
این دو معنا در زیر توضیح داده می شود:
الف) رنگ به عنوان ماده ای که با آن چیزی را رنگ آمیزی می کنند.
در این معنی رنگ معمولاً از مخلوط رنگدانه های بسیار ریز و موادی که اصطلاحاً به آنها بست :
انواع رزین
صمغ
آب و روغن که مخلوط آنها با رنگدانه ها
رنگ ها را برای استفاده آماده می کنند ؛ می گویند ساخته می شود.
مثل رنگ روغنی که از مخلوط مواد رنگین با روغن های خشک شونده ساخته می شود.
آب رنگ، گواش و اکریلیک نیز از مخلوط مواد رنگین با آب و نوعی چسب محلول در آب ساخته می شود.
رنگدانه ها ذرات بسیار بسیار ریز جامدی هستند که در مایعات غیر محلولند.
این مواد معمولاً به طور طبیعی موجودند ؛
مثل انواع خاک ها و گردهای سنگ ها و فلزات رنگین.
از قرن هجدهم به این سو رنگدانه ها به صورت مصنوعی از مواد معدنی و اسید فلزات نیز ساخته می شود که دارای تنوع بسیار زیادی هستند
و امروزه به صورت رنگ های آماده در دسترس همگان قرار می گیرد.
رنگ های جوهری بخش دیگری از مواد رنگین هستند که در مایعات حل می شوند. این جوهرها معمولاً منشأ آلی دارند
و از انواع گیاهان و حیوانات ببه دست می آیند.
برگ، پوست میوه و چوب بسیاری از گیاهان برای به دست آوردن رنگ های جوهری استفاده می شوند.
چای و قهوه نیز جزو رنگ های جوهری هستند.
علاوه بر این ها رنگ های جوهری به طور مصنوعی نیز ساخته می شوند.
برای رنگ کردن بافتنی ها، مواد ساخته شده مصنوعی مثل انواع پلاستیک ها و کاغذهای رنگی و مواد غذایی از جوهر رنگی استفاده می شود.
ب) رنگ به عنوان پدیده ای که در چگونگی دیدن و درک آن سه عامل دخالت دارند. این عوامل عبارتند از:
1ـ نور به عنوان منبع فرآیند رنگ، که بدون آن رنگ اشیا دیده نمی شود.
2ـ ساختار مولکولی اشیا که باعث می شود همه یا بخشی از نور تابیده شده به آنها منعکس شود
و در نتیجه به رنگ همان بخش از طیف نور که از اشیا به چشم منعکس می شود، دیده شوند.
3ـ چشم انسان که نور بازتاب یافته از سطح اشیا را در یک فرآیند پیچیده به وسیله سلول های نوری شبکیه توسط اعصاب بینایی به شکل علائمی خاص به مغز انتقال می یابد
و این علائم در مغز به عنوان رنگ ادراک می شوند.
توضیح این که در شبکیه دو دسته سلول نوری وجود دارد.
یک دسته سلول های استوانه ای هستند که با آنها تیرگی و روشنی ها تشخیص داده می شود
و دسته دیگر سلول های مخروطی شکل هستند که رنگ هارا تشخیص می دهند.
عوامل اول و دوم در خارج از وجود انسان و مستقل از او هستند
و عامل سوم مربوط به عملکرد عضو بینایی و قوای درونی انسان است.
بدون تأثیرگذاری و عملکرد مشترک این سه عامل پدیده رنگ ادراک نخواهند شد.
بنابراین پدیده رنگ از یک طرف بر اثر عملکرد عوامل بیرونی و از طرف دیگر توسط عملکرد اندام بینایی شکل می گیرد.